‘Als spinnenwebben samenwerken kunnen ze een leeuw bedwingen’

Drie manieren om gemeenschapsparticipatie succesvol te maken

Bij Wilde Ganzen zijn we dagelijks getuige van inspirerende projecten wereldwijd, in meer of mindere mate ingebed in de lokale gemeenschap. Zoals je wellicht bekend is, is gemeenschapsparticipatie één van de pijlers van Wilde Ganzen’s strategie en ‘Theory of Change‘ (vaak ook aangeduid als community participation). Maar wat verstaan we hier precies onder, en hoe kan gemeenschapsparticipatie worden gebruikt als hefboom om de impact en duurzaamheid van projecten te vergroten? In deze blog lees je meer over gemeenschapsparticipatie, en drie succesfactoren zoals gedeeld door een aantal van onze lokale partners. 

Gemeenschapsparticipatie: wat en waarom 

Gemeenschapsparticipatie gaat over het betrekken van leden van de gemeenschap door de lokale partners tijdens alle projectstadia. Hierbij kan gedacht worden aan deelname aan besluitvorming, het uitvoeren van activiteiten, monitoring in de eindfase en het profiteren van resultaten. Wilde Ganzen ondersteunt de lokale partners in het toepassen van gedegen gemeenschapsparticipatie en geeft hierover training en coaching. We zien immers dat het sterk kan bijdragen aan veerkrachtige en zelfredzame gemeenschappen. Een bottom-up benadering, begrijpen wat in de weg staat of juist helpt, en doorgronden wat de gemeenschap ècht nodig heeft, verhoogt de kans op een blijvende positieve impact. Sterke gemeenschappen en gecoördineerde activiteiten kunnen ook bijdragen aan grotere zichtbaarheid bij lokale overheden. Hieronder gaan we dieper in op hoe gemeenschapsparticipatie kan worden benaderd. 

Tips en trucs om te delen met jouw partnerorganisatie 

• De gemeenschap aan boord én aan het roer  

Iedereen weet dat enthousiasme aanstekelijk werkt en energie geeft. Ook al klinkt het wellicht als een open deur, het is voor het mobiliseren van individuen, huishoudens en organisaties van belang om te inspireren en in te spelen op de intrinsieke motivatie van de betrokkenen. Dit vereist open discussies en de mogelijkheid voor leden van de gemeenschap om een sturende rol aan te nemen al tijdens de oriënterende fase. Zogeheten best practices (succesverhalen) laten zien dat het serieus nemen van de gemeenschap – door goed te luisteren naar wensen en ideeën – enthousiasme en motivatie oplevert. Dit vergroot vervolgens de kans op een langdurige deelname aan een project. 

Veel organisaties informeren hun gemeenschappen of raadplegen hen een paar keer bij het plannen van hun activiteiten. Dit is natuurlijk heel belangrijk. Echter, we zien een nog groter succes wanneer leden van de gemeenschap in staat worden gesteld om ook gedurende het project een actieve rol te spelen. Dit betekent dus dat ze vanaf het begin helpen bij het identificeren van de problemen en mogelijke oplossingen (zoals een lokale partner aangaf: ‘Kijk eerst naar wat de mensen zelf hebben en kunnen en vul dat zo nodig aan.’). Wanneer leden van de gemeenschap daadwerkelijk mede-eigenaar worden van een project is de kans op duurzaamheid groter. Je kunt meer over duurzaamheid lezen in deze blog.  

Uit meer dan zeven voorbeelden van lokale partners hebben we de volgende aanbevelingen geselecteerd: 

• Gezamenlijk vaststellen van prioriteiten   

Jouw partnerorganisatie speelt een essentiële rol in het organiseren van het participatieve proces wanneer een project wordt geïmplementeerd. Het is cruciaal dat jouw partnerorganisatie samen met de gemeenschap zogenaamde ‘communicerende vaten’ zijn. Met andere woorden: de lokale organisatie moet weten wat de gemeenschap wil, droomt, wenst, kan. De gemeenschap moet weten wat de lokale organisatie kan faciliteren en samen met hen kan waarmaken. Ze moeten goed afgestemd zijn te blijven op elkaars behoeften, verwachtingen en mogelijkheden. Eén van de lokale partners vatte dit samen als ‘adopt, adapt and adjust’ (overnemen, aanpassen en bijstellen). 

• Faciliteren van gemeenschap zodat ze doorlopend betrokken zijn 

Om daadwerkelijkee emancipatie binnen de gemeenschap te bewerkstelligen en vast te houden gaat men idealiter voorbij aan het slechts ad hoc informeren en betrekken. In dit scenario van adopt, adapt and adjust is de gemeenschap mede-eigenaar van de verschillende fasen van een project, dus zowel bij het plannen en uitvoeren als bij het monitoren, evalueren en leren. De gemeenschap is van het begin tot het eind doorlopend betrokken. 

• Een gezamenlijke ervaring, sleutelfiguren en training on the job motiveert

Uitgaande van het principe ‘eerst zien, dan geloven’ raden lokale partners aan om praktische oplossingen te demonsteren en om een gezamenlijke ervaring te creëren. Verschillende methoden zijn succesvol gebleken, zoals training on-the-job of het aanwijzen van sleutelfiguren in de gemeenschap die als rolmodel en leraar kunnen fungeren. Keuzevrijheid en eigenaarschap dragen bij aan betrokkenheid en succes.  

• Voortbouwen op bestaande bronnen en potentieel van de gemeenschap  

Elke gemeenschap is rijk aan bronnen, ongeacht financiële verschillen. Denk aan bezittingen die kunnen worden gebruikt of verkocht. Door binnen en vanuit de gemeenschap sociaal kapitaal te mobiliseren ontsluit een gemeenschap een schat aan kennis, ervaring en nog grotere netwerken. Er kunnen taken worden toegewezen om slapende netwerken te activeren en te lobbyen voor middelen en goodwill.  

Organisaties ervaren voordelen van het werken met: 

1) bestaande structuren zoals vrouwengroeperingen, kerken, dorpsraden en dorpsoudsten,  

2) lokaal opgerichte projectcomités en subcomités die toezicht houden op grotere projecten,  

3) andere belanghebbenden zoals overheidsinstanties, ziekenhuizen en regionale besturen (bijvoorbeeld voor onderlinge verwijzingen van gemeenschapsleden om gebruik te kunnen maken van bestaande hulpmogelijkheden), en  

4) leden van de gemeenschap die baat hebben bij een project, maar ook bijdragen als vrijwilliger, hetzij met specifieke technische vaardigheden, hetzij met hun tijd. 

Conclusie 

Elke organisatie en situatie is uniek en het opzetten of vergroten van gemeenschapsparticipatie vergt tijd, geduld en aanpassing. Wij geloven echter dat het een belangrijk middel is om de impact verder te vergroten. Onze projectadviseurs van Wilde Ganzen bespreken graag met jou wat de mogelijkheden, successen en uitdagingen zijn voor jouw partner op het gebied van community participatie. Ook bieden we komend najaar de training ‘Faciliteren kan je leren’ aan waarin je leert om jouw partner te faciliteren in o.a. participatieve samenwerking met de gemeenschap.  

Op zoek naar extra inspiratie? Wellicht vind je het ook interessant om onderstaande informatie door te nemen:  

• Change the Game Academy | Capacity building in local fundraising and mobilising support | Wilde Ganzen 
• Participatory action research (changethegameacademy.org)  
• Community Participation (changethegameacademy.org) 
• Imke in Oeganda: lokaal eigenaarschap 
• ‘Als we doen wat mensen zelf kunnen doen, versterken we ze niet’ 
• Stakeholder Analysis (changethegameacademy.org),  
• Crowdfunding (changethegameacademy.org) 

Meer weten over het belang van gemeenschapsparticipatie? Luister naar de ervaringen van de Keniaanse organisatie Desece. In deze video legt Sophie Kibuywa uit waarom zij gelooft in actieve betrokkenheid bij en van de gemeenschap.