Coachen naar zelfstandige en sterke partners

Een van de dingen waar Wilde Ganzen de komende tijd nog meer aandacht aan gaat geven, is het versterken van de zelfstandigheid van de lokale organisaties in projectlanden. Ook ik ben er van overtuigd dat sterke maatschappelijke organisaties die de lokale gemeenschappen daar ondersteunen in het realiseren van hun behoefte, een belangrijke factor zijn in de bestrijding van armoede op de lange termijn. In dit blog lees je mijn eigen ervaring in Polen en geef ik je 10 tips hoe je lokale partners kunt coachen naar grotere zelfstandigheid.

In 1992 werd ik als jonge ontwikkelingswerker naar Polen gestuurd. Een land dat net het brutale kapitalisme van de open wereld economie in was gebonjourd. Na 60 jaar communisme moesten wetten in het land dringend op de schop. Voor maatschappelijke organisaties waren het extreem moeilijke tijden. Mijn opdracht was om met Poolse milieuorganisaties te zorgen voor een beter milieu. Want het milieu in Polen was er slecht aan toe. In 1993 zette we met onze Poolse partners de eerste stappen, met een campagne voor afvalscheiding en een voor fietsen.

Niet permanent

Ondanks het grote plezier waarmee ik in Polen werkte, wist ik dat mijn inzet niet permanent kon zijn. Eens zouden die uit Nederland gefinancierde projecten ten einde lopen. Mijn Poolse partners zouden verder moeten met hun eigen financieringsbronnen. Mijn bijdrage als buitenlander was halfslachtig. Voor alles wat ik in Polen deed droegen mijn Poolse vrienden namelijk formeel de juridische verantwoordelijkheid, een situatie die moeilijk eeuwig kon voortduren. We begonnen dus al snel te zoeken naar manieren om de organisaties te versterken en hun zelfstandigheid te vergroten. We organiseerde trainingen over hoe je een campagne op kunt zetten. Bouwde netwerken met andere maatschappelijke organisaties. Stelde plannen op voor fondsenwerving in Polen.

Het is essentieel dat je werkt met zelfstandige en eigenwijze partners die de ontwikkeling waar je op uit bent verder kunnen brengen.

Wat ik daarvan geleerd heb is dat het essentieel is dat je werkt met zelfstandige en eigenwijze partners die de ontwikkeling waar je op uit bent verder kunnen brengen. Eigenwijze partners die ook zelf vorm geven aan hun toekomst. De lokale partners waarmee je werkt moeten sterk staan door de achterban die ze bij elkaar brengen, door de integriteit en de passie waarmee ze zelf hun doelen nastreven. Je wil dat je lokale partners zich toegang verschaffen tot nieuwe en diverse bronnen van inkomsten uit de bevolking, overheden of fondsen.

Mensenwerk

In het werken aan zelfstandigheid is het goed je te beseffen dat organisatie ontwikkeling geen van boven gestuurd proces is. Het is voor alles mensenwerk. Niet overal ter wereld organiseren mensen zich identiek. Wel zijn overal ter wereld groepen mensen lokaal en nationaal georganiseerd rond thema’s die voor hen belangrijk zijn. Wetten die organisaties legale status geven variëren van land tot land, maar ook culturen zijn divers. Polen, zo leerde ik al snel, zijn veel hiërarchischer dan Nederlanders. Iets waar ik erg aan moest wennen. Ze zijn ook competitiever- een eigenschap die prachtige resultaten kan opleveren maar ook heftige conflicten over leiderschap en bestuursstijl. Bescheidenheid en afstand past in een dergelijke context, verslik je niet in Hollandse betweterij.

Als je je partner de ruimte niet gunt ook voor het geld verantwoordelijk te zijn, zal die partner altijd een onvolwaardige organisatie blijven.

In 2021 deden we met Wilde Ganzen een onderzoek naar die door ons zo gewenste zelfstandigheid van partner organisaties. Uit dat onderzoek kwam naar voren dat het toch voor veel particuliere initiatieven nog heel moeilijk is om hun partner echt de eindverantwoordelijkheid te laten dragen. Het belangrijkste aspect daarin is de financiële kant van de zaak. Daarin passen nog te veel particuliere initiatieven het gezegde ‘Vertrouwen is goed, controle is beter’ toe. Dat was eigenlijk ook hoe ik in eerste instantie in Polen ingezet werd door mijn opdrachtgever uit Nederland, als een soort boekhouder. Maar uiteindelijk werkt dat wantrouwen averechts, want als je je partner de ruimte niet gunt ook voor het geld verantwoordelijk te zijn zal die partner altijd een onvolwaardige organisatie blijven.

Je wilt dat je partner een geheel eigen netwerk opbouwt met de lokale overheid, met lokale bedrijven en vooral ook met de gemeenschap waarvoor ze zich inzet. Dan kun je niet werken met mensen die liever geen verantwoordelijkheid dragen. Je wilt werken met een partner die zelf krachtig de uitdagingen ter hand neemt, want alleen zelfstandige en maatschappelijk gedragen organisaties zijn in staat op de lange termijn een ontwikkeling in stand te houden en echt op te komen voor de belangen van de mensen daar. Ook als jij er niet meer bent.

10 tips om lokale partners te coachen

Op basis van die 10 jaar ervaring in Polen en ook nog in Slowakije en Litouwen weet ik hoe je partners kunt coachen naar grotere zelfstandigheid. Hier mijn aanbevelingen:

1. Opereer vanuit bescheidenheid. Weet dat je er als buitenlander en buitenstaander toch niet helemaal bij hoort, maar beperkt verantwoordelijk bent en buiten financiële maar weinig risico’s loopt.
2. Geef mensen de ruimte. Laat partners bestuurlijk, financieel en juridisch verantwoordelijk zijn voor de eigen organisatie, gemeenschap en acties.
3. Voorzie mensen van complete informatie over bijvoorbeeld plannen, projecten en verplichtingen. Laat ze ook zeker niet in het duister tasten over de samenwerking.
4. Werk samen met mensen die een grote positieve drive hebben voor de gemeenschap en die ook informeel al veel verantwoordelijkheid dragen in die gemeenschap.
5. Investeer in het opbouwen van de persoonlijke capaciteiten van de mensen daar, gelijktijdig met de uitvoering van het praktische project. Bekijk wat het Change the Game programma voor je kan betekenen.
6. Investeer in de gezamenlijke capaciteiten van het team wat de partnerorganisatie runt door ze te helpen bij het vinden van procedures die voor hen werkbaar zijn om bijvoorbeeld onderlinge meningsverschillen te beslechten, besluiten te nemen en vast te leggen en spanningen te overkomen.
7. Bestudeer en evalueer samen wat er goed gaat maar zeker ook wat er mislukt en trek daar samen lering uit. Creëer reflectie momenten.
8. Respecteer cultureel bepaalde verschillen in de manier waarop organisaties geleid en gevormd worden en de manier waarop mensen met elkaar samenwerken. De Hollandse standaard voor collectief bestuur en verantwoordelijkheid is in de wereld eerder uitzondering dan regel.
9. Besef dat je investeert in een organisatie die misschien nog wel 50 jaar de gemeenschap kan dienen. Weet ook dat alleen lokaal gewortelde zelfstandige organisaties de bredere belangen van de gemeenschap kunnen behartigen. Die organisaties kunnen namelijk niet weglopen als het even moeilijk wordt door veranderende lokale of politieke omstandigheden.
10. Laat de gedachte los dat het beter is om vanuit Nederland te controleren. Investeer liever in je eigen vertrouwen in de mensen daar en hun vaardigheden om zelf de verantwoordelijkheid te dragen.