‘Als wij doen wat mensen zelf kunnen, dan versterken we ze niet’

Rondom de Wilde Ganzendag in maart 2023 ontvingen we een gast uit Ethiopië. Yehalem Abebe van Partners in Education Ethiopia deelde een week lang zijn kennis en ervaring rondom het werken met gemeenschappen. En hij was heel stellig: “Als wij doen wat mensen zelf kunnen, dan versterken we ze niet, dan verzwakken we ze alleen maar”. Oftewel, kijk eerst naar wat de mensen zelf hebben en kunnen en vul dat aan indien nodig.

Ga uit van wat er wel is

“We moeten af van het idee dat arme mensen niks hebben. Sommige mensen hebben veel, anderen hebben weinig. Maar elke gemeenschap heeft ‘assets’ die mensen kunnen inzetten’. Yehalem is van mening dat er misschien niet veel geld is in gemeenschappen, maar er is wel van alles wat kan worden omgezet in geld: gemeenschapsland, zand, landbouwproducten. Dit kan worden verkocht ten gunste van de gemeenschap of een project.

Maar misschien nog wel belangrijker dan dit economisch kapitaal, is het sociaal kapitaal. Mensen hebben enorme sociale netwerken. Oude klasgenoten, verre familie, de zoon van de oude buurman die nu een bedrijf heeft in de stad twintig kilometer verderop, de dominee of imam, de traditionele leiders, een oud-dorpsgenoot die is verhuisd naar het buitenland. De netwerken zijn uitgebreid en divers.

Door dit sociale kapitaal te mobiliseren, kan een gemeenschap toegang krijgen tot geld, maar ook (vooral) tot kennis, ervaring en nog weer grotere netwerken. Door deze netwerken te mobiliseren, kunnen mensen heel erg veel bereiken.

Help mensen om zich te organiseren

Ooit las ik een Afrikaans spreekwoord; ‘When spiderwebs unite, they can tie up a lion’. Oftewel: samen zijn we sterk. In veel gemeenschappen bestaan allerlei structuren waarin mensen zich hebben georganiseerd, van vrouwengroepen en spaargroepen tot groepen vanuit de kerk of een dorpsberaad van dorpsoudsten. Maar indien nodig kan een lokale organisatie de mensen helpen om zich (beter) te organiseren.

In de dorpen waarin Partners of Education actief is, is er een comité dat het gehele project overziet. Daarnaast zijn er sub-comités. Zij wijzen taken toe: ‘Jij hoort bij de klas van 1999, aan jou nu de taak om al je oude klasgenoten op te sporen, uit te zoeken hoe ze iets kunnen betekenen en ze dat te vragen’. Een comité kan ook directe contacten hebben met de (lokale) overheid en daar lobbyen voor het project. Een gemeenschap die goed georganiseerd is kan dit project aanpakken, maar kan in de toekomst ook andere uitdagingen het hoofd bieden.

Ook arme mensen hebben prioriteiten

De laatste les van Yehalem; ook arme mensen hebben prioriteiten. Voor hen gaat het dan niet om de vraag ‘Koop ik die auto, of ga ik op die dure vakantie’. Maar misschien om: ‘Als ik mijn kind naar de middelbare school laat gaan, dan heb ik geen geld meer om het dak te repareren’.

Ik heb me toen ik in Kameroen woonde ook wel eens druk gemaakt over ouders die zeiden geen geld te hebben voor een schooluniform, maar die ik wel elke avond biertjes zag drinken in de plaatselijke bar. Blijkbaar vonden zij dat belangrijker op dat moment.

Daarom adviseert Yehalem om na te gaan wie het project belangrijk vindt. Is het vooral de Nederlandse stichting, of de lokale organisatie, de lokale leiders, of echt de mensen zelf? Zolang de doelgroep eigenlijk het probleem niet zo ziet, of niet achter de oplossing staat, wordt het volgens Yehalem lastig om het project echt duurzaam te ontwikkelen. Staat de gemeenschap er (nog) niet echt achter? Dan zou het in zijn ogen verstandig zijn om eerst tijd te besteden aan het creëren van draagvlak voor het probleem én de oplossing. Of misschien heeft de gemeenschap wel veel betere ideeën voor projecten die jullie samen kunnen oppakken!

Het kan meer tijd kosten om de gemeenschap echt te betrekken bij de projecten, om hen te organiseren en te mobiliseren. Maar, samen sta je sterker, ook richting de toekomst!

Meer lezen over het werk van Yehalem en zijn organisatie Partners in Education? Lees dan ook deze blog over lokaal fondsenwerven.

En meer weten over hoe je de gemeenschap kan betrekken? Lees ook de whitepaper!