In Zimbabwe is de zorg totaal niet klaar voor de coronacrisis. Al jaren zit het land in een economische depressie. Dankzij het Wilde Ganzen Coronafonds en stichting Kukura wordt in Driefontein een weinig gebruikt ziekenhuis omgebouwd tot isolatiecentrum. Tropenarts Dieke van der Windt vertelt meer over dit project.
Hoe is de situatie in Zimbabwe op dit moment?
Dieke: “Er is een complete lockdown in Zimbabwe. Dat heeft een enorme impact, want de bevolking leeft hier van dag tot dag. Ze hebben niet de luxe te kunnen sparen of hamsteren. Wij leven hier op het platteland, waar de mensen gelukkig nog wat groenten uit hun eigen tuin kunnen oogsten voor eigen gebruik en ruilhandel. Maar dit is ook de periode dat boeren hun langverwachte oogst hadden moeten verkopen. Dat valt nu in het water en is funest voor ze. Schoolgeld moet verdiend worden, ziekenhuisrekeningen betaald en ze zullen ook voedsel moeten kopen…”
Kan de gezondheidszorg de coronacrisis aan?
“Nee. De lockdown is rampzalig voor de gezondheidszorg, want illegale taxi’s en minibusjes mogen niet meer rijden. Veel lokale klinieken verwijzen patiënten naar een ziekenhuis, maar er is geen transport. Ook voor aanvullend onderzoeken of medicatie moeten mensen reizen. Van apotheek naar apotheek, in de hoop hun medicatie te vinden. Velen moeten langs familie en vrienden om extra geld te lenen, anders kunnen ze überhaupt de zorg niet betalen. Bij ons op het platteland moeten mensen minstens honderd kilometer reizen om bij het volgende ziekenhuis te komen. Het gevolg: mensen gaan niet meer naar de dokter of halen hun medicijnen niet op. En dan gaat het alleen nog maar om normale patiënten. Als het coronavirus hier echt uitbreekt kan de zorg dat helemaal niet aan. De impact gaat gigantisch worden.”
Ondanks voorlichting over corona, worden veel verpleegkundigen beïnvloed door misvattingen op social media. Het gevoel overheerst dat iedereen straks dood gaat.
Jullie gaan een TBC-ziekenhuis omvormen tot isolatiecentrum. Hoe is dit idee ontstaan?
“Wij zitten in de luxepositie dat we hier twee ziekenhuizen hebben: een gewoon ziekenhuis en een TBC-centrum. Er zijn gelukkig weinig mensen die opgenomen met tuberculose, dus het gebouw staat vrijwel leeg. Door het in te richten als isolatiecentrum kan ons gewone ziekenhuis doorgaan met het bieden van normale zorg, zoals keizersneden en vaccinaties. De extra ruimte hebben we straks hard nodig om coronapatiënten op te vangen.”
Hebben jullie genoeg apparatuur voor intensive care?
“Wij hebben geen beademingsapparatuur. We kunnen niet verder gaan dan zuurstof en antibiotica geven en te zorgen dat mensen goed blijven eten en drinken. Als een patiënt toch extra beademing nodig heeft, kunnen we alleen maar ondersteunen door ze pijnloos te laten overlijden. Als het om jonge mensen gaat, kunnen we overleggen met het provincieziekenhuis of met artsen in de hoofdstad of ze daar plek hebben.”
Is er voldoende zorgpersoneel?
“Er zijn voldoende verpleegkundigen in ons Muvonde Ziekenhuis, maar niet in het TBC-ziekenhuis. Goede voorbereiding en samenwerking is dus van groot belang. Mondkapjes en beschermingsmateriaal is er veel te weinig. Wij hanteren een strak regime: alleen het screeningspersoneel bij de ingang draagt volledige bescherming, de rest van het personeel niet. Daar kun je ethische discussies over voeren, maar als we nu al ons materiaal gebruiken, hebben we niet genoeg als het coronavirus uitbreekt. We wachten op de verdeling van het materiaal door de overheid, dat gaat alleen langzaam en daar wordt ook geen informatie over verstrekt.”
De lockdown is rampzalig, want illegale taxi’s en minibusjes mogen niet meer rijden. Veel lokale klinieken verwijzen patiënten naar een ziekenhuis, maar er is geen transport.
Waar maak je je zorgen over?
“Ik maak me vooral zorgen over de angst onder onze medewerkers. Ondanks voorlichting over corona, worden veel verpleegkundigen beïnvloed door misvattingen op social media. Het gevoel overheerst dat iedereen straks dood gaat. Als ik nu iemand in isolatie leg, rent het personeel hard weg. “Ik heb kleine kinderen”, zeggen ze dan. Daarnaast is door de economische crisis het salaris al jaren ontoereikend. Mensen willen niet hun leven op het spel zetten zonder een fatsoenlijke waardering en moeten zich dus beschermd voelen. We hebben in Zimbabwe niet de luxe om af te wachten en rustig te kijken hoe het zich gaat ontwikkelen. Gelukkig is het personeel in het TBC-ziekenhuis wel wat gewend en weten ze hoe ze om moeten gaan met besmettelijke patiënten. En ondanks alle tegenslagen houden Zimbabwanen altijd hoop en is er ook meer een gevoel van samenhorigheid.”
Het TBC-ziekenhuis in Driefontein wordt voorbereid op de eventuele uitbraak van corona. Er komen 350 bedden en het personeel krijgt uitleg over het virus, wat ze kunnen doen om zichzelf te beschermen en patiënten te helpen. Met steun van het Wilde Ganzen Coronafonds worden medische hulpmiddelen gekocht, zoals beschermingsmateriaal, zeep en desinfecterende middelen, medicijnen en zuurstoftanks. Ook wordt er voorzien in maaltijden voor patiënten met ondersteuning van de lokale boeren. Dieke van der Windt woont samen met haar man Stijn Elbers in Zimbabwe. Ze is sinds februari 2018 tropenarts bij Muvonde missieziekenhuis in Driefontein.